Sympathische dominantie, de monkey mind en de weg naar herstel

Laat je 'Monkey mind' je niet domineren!

Veel mensen leven tegenwoordig, door constante overprikkeling vanuit de omgeving en chaos in het hoofd, in een staat van sympathische dominantie. Dit betekent dat hun autonome zenuwstelsel continu meer activiteit vertoont in het sympathische deel, het systeem dat ons voorbereidt op actie, vechten of vluchten. Hoewel dit systeem van groot belang is bij acute stress of gevaar, is het problematisch als deze toestand chronisch wordt. Door de constante prikkels van werk, sociale media, deadlines, enz., maar ook door piekeren, zorgen, verzwakt zelfvertrouwen, ergernis, boosheid en alle vormen van interne zorgen (onze geconditioneerde monkey mind), raakt het zenuwstelsel overbelast. Hierdoor blijft het lichaam in een staat van alertheid, met verhoogde cortisolniveaus, steeds meer oppervlakkige ademhaling, gespannen spieren en een onrustige geest als gevolg.

De monkey mind: onze rusteloze geest

In deze toestand is de monkey mind overactief: een metafoor uit het boeddhisme die verwijst naar onze rusteloze, ongecontroleerde en springende gedachten. De monkey mind houdt ons bezig met eindeloze gedachten, zorgen, vragen en oordelen. In een leefomgeving die additioneel ook nog doorlopend overprikkeld, ontstaat er steeds grotere rusteloosheid en het gevoel van niet lekker in je vel zitten. Je geconditioneerde ‘verhaal’ en patronen, ook in je denken, gaan ons gevoel bepalen. Hierdoor raken we los van onszelf en van het huidige moment en handelen we vaak automatisch vanuit die geconditioneerde patronen en emoties. Het zijn deze patronen en die ongecontroleerde monkey mind die vaak ons gedrag, onze emoties en zelfs onze gezondheid negatief beïnvloeden.

De kracht van herstel: parasympathische activatie en mentale stilte

Gelukkig beschikt ons lichaam ook over een tegenhanger van het sympathische zenuwstelsel: het parasympathische zenuwstelsel, ook wel het 'rest-and-digest'-systeem genoemd. Activatie van dit systeem brengt rust in het lijf en in het hoofd, maakt herstel hormonen vrij, remt ziekteprocessen in ons lichaam, zorgt voor herstel van organen, verlaging van ontstekingen en, niet onbelangrijk, mentale helderheid. We kunnen door de activering van ons parasympatische systeem letterlijk meer gebruik maken van ons creactieve, intelligente en oplossingsgerichte mensenbrein, maar de rust die we door deze oefeningen creëren in ons hoofd, zorgen ook voor meer regie over die monkey mind. Door bewust oefeningen te doen die het parasympathische systeem stimuleren, kunnen we de monkey mind temmen, gemakkelijker afstand nemen van automatische patronen en dichter bij jezelf komen door meer ruimte te creëren voor onze 'eigen stem': onze ware intenties, waarden en doelen.

Oefeningen om het evenwicht te herstellen

1. Ademhalingsoefeningen

Bewuste, langzame buikademhaling is een directe ingang naar parasympathische activatie. Door langer uit te ademen dan in te ademen, wordt de nervus vagus gestimuleerd, die direct verbonden is met rust en ontspanning. Ook zorgt de focus op de ademhaling ervoor dat we niet meteen verhalen gaan maken van voorbijkomende gedachten. Al enkele minuten per dagdeel rustig ademen verlaagt de hartslag, bloeddruk en kalmeert het brein.

2. Mindfulness meditatie: het stiltepunt in het hoofd

Door je aandacht bewust te richten op een innerlijk stiltepunt in je hoofd, bijvoorbeeld het midden van het hoofd, breng je de aandacht weg van de monkey mind gedachten. Dit is een vorm van ankermeditatie: telkens wanneer je afdwaalt, keer je zachtjes terug naar je anker. Dit creëert rust, versterkt het waarnemend bewustzijn, verzwakt automatische denkpatronen en versterkt je eigen regie over je denken.

3. Boeddhistische observatie-meditatie (Vipassana)

Hierbij leer je om gedachten en gevoelens waar te nemen zonder oordeel en zonder er een verhaal van te moeten maken, als voorbijdrijvende wolken aan de hemel die je voorbij laat gaan. Je observeert simpelweg wat er opkomt, zonder erin mee te gaan. Deze oefening versterkt je vermogen tot detachment: het loskomen van automatische identificatie met gedachten en emoties.

De kracht van mentale vrijheid

Door deze oefeningen structureel toe te passen ontstaat een verschuiving. Je krijgt meer ruimte om bewust te kiezen, in plaats van automatisch te reageren. Je versterkt je mentale kracht, vergroot je veerkracht en kunt je eigen leven steeds meer leiden vanuit bewuste keuzes in plaats van onbewuste patronen. Je ontwikkelt ook meer preventiekracht omdat je door de oefeningen je herstelsysteem en immuunsysteem doorlopen versterkt. Dit is niet alleen helend op mentaal vlak, maar draagt ook preventief bij aan fysieke gezondheid, omdat het stress-systeem minder wordt belast.

Start dus vandaag nog met het opbouwen van jouw persoonlijke preventiekracht en doe ieder dagdeel een paar minuten een van de oefeningen of een combinatie ervan.

John van Heel

EFAA opleidingen en Leefstijlclub.nl

Meer leren over dit thema?

https://portal.leefstijlclub.nl/particulier/programma/reset-switch (gebruik de code PK2025 voor een leuke korting)

https://portal.leefstijlclub.nl/particulier/programma/mind-switch

https://hoedoejedat.nu/je-brein-als-medicijn

Of als je nog een slag dieper in de materie wil duiken:

https://www.efaa.nl/voeding-health-en-lifestyle-opleidingen/stress-preventie-herstel-practitioner-opleiding