Auto-immuunziekten: leefstijl als krachtig ‘medicijn’!

Auto-immuunziekten behoren tot de meest complexe gezondheidsproblemen van deze tijd. Ze ontstaan wanneer het immuunsysteem, dat ons normaal beschermt, zich tegen eigen lichaamseigen weefsels keert. Het resultaat is chronische ontsteking en vaak blijvende schade aan organen en weefsels. Inmiddels zijn meer dan honderd auto-immuunziekten erkend, die wereldwijd miljoenen mensen treffen.

Wat veel mensen niet beseffen, is dat genetische aanleg slechts een deel van het verhaal vormt. Onderzoek toont aan dat leefstijl, zoals voeding, slapen, beweging, sport en stressbeheer, een cruciale invloed heeft op zowel het ontstaan als de ernst van auto-immuunziekten (1, 2). Zo blijkt uit een review dat leefstijl- en voedingsinterventies significante effecten hebben op ziekteprogressie, vooral door het reduceren van ontstekingen en het ondersteunen van immuno-regulerende processen (1).

We hebben meer invloed dan we denken!

Hoewel leefstijl geen gouden preventieformule is, is het goede nieuws dat we zelf wel veel invloed hebben, zeker op het beter om kunnen gaan en minder last hebben van auto-immuunziekten. Een meta-analyse toonde aan dat fysieke activiteit symptomen en pijn bij reumatische auto-immuunziekten vermindert, en de functionele capaciteit én kwaliteit van leven verbetert (3). Ook blijkt uit systematisch onderzoek dat trainingsprogramma’s bij auto-immuun patiënten positieve effecten opleverden op ontstekingswaarden en algemene gezondheid (4).

Stress vormt een andere krachtige voedingsbodem voor auto-immuun ontregelingen. Studies laten zien dat tot wel 80% van de patiënten ongewoon emotioneel stressvolle perioden rapporteert voorafgaand aan de ziekte-uitbraak (5). Daarnaast suggereert epidemiologisch onderzoek dat mensen met stress gerelateerde stoornissen een verhoogde kans hebben om later auto-immuunziekten te ontwikkelen (5, 6). Dit linkt de psychische en biologische lagen van gezondheid via psychoneuro-immunologie: chronische stress verstoort de HPA-as, verhoogt pro-inflammatoire cytokinen en verstoort immuun balans (7, 8).

Slaap is minstens zo essentieel. Chronisch slaaptekort is geassocieerd met verhoogde ontstekingsactiviteit en een verhoogd risico op auto-immuunprocessen (9, 10). Dit benadrukt dat herstel, zoals 7-9 uur slaap per nacht, een basiselement vormt in preventie.

Voeding draagt eveneens substantieel bij aan immunologische gezondheid. Adequate voeding ondersteunt immuun functies zoals activatie, differentiatie en efficiëntie van immuun cellen (11). Bovendien blijken dieet- en leefstijlwijzigingen effectief bij het verminderen van ontsteking en het bevorderen van immuno-regulerende mechanismen (1). Het Mediterrane dieet, rijk aan plantaardige producten, gezonde vetten en vezels, werd herhaaldelijk geassocieerd met reductie van ontsteking en verbetering van algemene gezondheid (12).

Bewustwording van immuno-senescentie, de veroudering gerelateerde afname van immuun capaciteit, toont aan dat leefstijlinterventies dit proces kunnen beïnvloeden. Leeftijd-geassocieerde B-cellen verhogen bij veroudering ontstekingsgevoeligheid en auto-immuniteit, maar leefstijlinterventies kunnen deze effecten deels tegengaan (2).

Preventie is geen luxe maar noodzaak. Moderne leefstijlfactoren zoals verstoorde hormonale balans, sedentair gedrag, bewerkte voeding, vervuiling en chronische stress blijken belangrijke drijfveren van chronische laaggradige ontsteking (13).

De kernboodschap is helder: auto-immuunziekten zijn niet volledig te voorkomen, maar leefstijlkeuzes kunnen het verschil maken tussen lijden en leven. Door direct in te zetten op gezonde voeding, voldoende beweging, goede slaap en stressreductie investeer je in een veerkrachtiger immuunsysteem, minder ontsteking en een hogere kwaliteit van leven.

Bronnen

1. Study on lifestyle and disease outcomes. (2024). ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/387358634_The_Impact_of_Diet_and_Lifestyle_on_the_Course_of_Autoimmune_Diseases
2. Ruan, P. (2022). The ABC-associated immunosenescence and lifestyle interventions. Frontiers in Immunology. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9895871
3. Cart, C. (2025). Autoimmune disease: Treatments and outcomes. Institute for Functional Medicine. https://www.ifm.org/articles/autoimmune-disease-treatments
4. Luo, B. (2024). The anti-inflammatory effects of exercise on autoimmune disease. Journal of Sport and Health Science. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S209525462400019X
5. Autoimmune Institute. (2023). Stress & autoimmune disease: Navigating the complex relationship. https://www.autoimmuneinstitute.org/articles/stress-autoimmune-disease-navigating-the-complex-relationship
6. Shmerling, R. H. (2020, October 27). Autoimmune disease and stress: Is there a link? Harvard Health Publishing. https://www.health.harvard.edu/blog/autoimmune-disease-and-stress-is-there-a-link-2018071114230
7. Wikipedia. (2025). Psychoneuroimmunology. https://en.wikipedia.org/wiki/Psychoneuroimmunology
8. Wikipedia. (2025). Hypothalamic–pituitary–adrenal axis.  https://en.wikipedia.org/wiki/Hypothalamic%E2%80%93pituitary%E2%80%93adrenal_axis
9. Garbarino, S. (2021). Role of sleep deprivation in immune-related disease risk. Frontiers in Neurology. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8602722
10. Managed Healthcare Executive. (2021). New study ties sleep loss to overactive immune system. https://www.managedhealthcareexecutive.com/view/new-study-ties-sleep-loss-to-overactive-immune-system
11. Shao, T. (2021). Physical activity and nutritional influence on immune health. Nutrients. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8531728
12. Wikipedia. (2025). Mediterranean diet. https://en.wikipedia.org/wiki/Mediterranean_diet
13. Times of India. (2025). Lifestyle, not age alone, may be driving chronic inflammation. https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/lifestyle-not-age-alone-may-be-driving-chronic-inflammation/articleshow/123194498.cms