De groei van overgewicht van generatie op generatie!

De groei van overgewicht van generatie op generatie!

In de tijd van de Grote Generatie): geboren tussen 1901-1927, was overgewicht helemaal geen thema. Minder dan 5% van de bevolking had overgewicht of obesitas. We hadden destijds nog lichamelijk zware arbeid, beperkte toegang tot calorierijke voeding, veel minder zittend gedrag, eenvoudige maaltijden en stress was, gezien dat zich nu ontwikkeld, ook nog maar beperkt. Ook in de geboortejaren van de Stille Generatie: geboren tussen 1928-1945, bleef overgewicht en obesitas nog onder de 5%. In de geboortejaren van de Babyboomers. 1946 | 1964, werd de verandering ingezet en begon eigenlijk, wat we nu de gezondheidsramp in slow motion. Aan het eind van deze periode had 15% overgewicht of obesitas.

Oorzaken waren de toenemende welvaart, meer gemak en minder beweging, de opkomst van auto's, kant-en-klaar maaltijden en huishoudelijke apparaten zorgde voor minder fysieke arbeid, verandering in voeding, meer suikerhoudende producten, snacks en bewerkt voedsel werden toegankelijk voor een grotere groep mensen en een andere invulling van vrije tijd en vermaak, de televisie en andere vormen van zittend vermaak werden populairder, waardoor mensen minder actief waren in hun vrije tijd.

In de periode van Generatie X. 1965 | 1980, steeg overgewicht en obesitas behoorlijk, van 15% naar maar liefst 30%. Dit is toe te schrijven aan een groeiende welvaart, mensen hadden meer geld te besteden, waardoor ze vaker luxer en calorierijker aten, toename van bewerkt voedsel, supermarkten werden groter en het aanbod van bewerkt en kant-en-klaar voedsel nam toe, nog meer zittend werk, fysiek zware banen maakten plaats voor kantoorwerk en meer mensen werkten achter een bureau en onze vrijetijdsactiviteiten, nog meer TV kijken, autorijden en andere zittende activiteiten werden steeds gebruikelijker.

Deze trend zet zich door in de geboortejaren van de Xennials. 1977 | 1983 en Millennials. 1981 | 1996. In 1990 had al 40% van de bevolking overgewicht of obesitas. Dat werd gestuwd door de snelle groei van fastfoodketens, fastfood werd betaalbaar, toegankelijk en steeds meer genormaliseerd in het dagelijks leven, verdere toename van zittend werk, computers en kantoorbanen namen toe, wat resulteerde in minder fysieke activiteit gedurende de werkdag, de opkomst van frisdrank en snacks, suikerrijke dranken en snacks werden standaard in huishoudens, ook bij kinderen, nog minder beweging in vrije tijd, TV kijken, gamen en andere zittende vrijetijdsbestedingen groeiden in populariteit en grotere porties, zowel thuis als in restaurants werden de porties langzaam groter. Obesitas begon in die tijd echt flink toe te nemen, o.a. omdat het consumptiegedrag veranderde, de balans tussen calorie-inname en verbranding verschoof. Mensen aten meer en bewogen minder. Ook de marketing van ongezond voedsel nam toe, reclames voor snacks, frisdrank en snoep richtten zich steeds vaker op jongeren en kinderen. En de supermarkten boden steeds minder natuurlijke voeding aan, bewerkte voedingsmiddelen met verborgen suikers en vetten werden de norm.

In de geboorteperiode van de Zillenials. 1992 | 2002 groeide overgewicht en obesitas door naar 45% en gedurende de periode Gen Z. 1997 | 2012 groeide dat door naar bijna 50%. En nu zitten we in de geboorteperiode van de Generatie Alpha 2013 | 2024. Overgewicht en obesitas zat in 2019 op 52%, waarschijnlijk nu in 2024 op 55/56%. Het RIVM heef berekend dat overgewicht en obesitas in 2050 minimaal op 64% zal liggen. In de geboorteperiode van de Generatie Beta, zoals de volgende generatie waarschijnlijk gaat heten (2025-2040), zal het zeker al doorgroeien naar boven de 60%, dus volgens mij is die 64% in 2050 een zware onderschatting.

De cijfers en trends laten een alarmerende toename van overgewicht en obesitas zien over de afgelopen generaties, wat resulteert in een langzaam voortschrijdende volksgezondheidscrisis. De overgang van een actieve, fysiek zware samenleving in de tijd van de Grote en Stille Generatie naar een zittende, consumptiegerichte maatschappij heeft direct bijgedragen aan deze ontwikkeling.

Conclusie: Gezondheidsramp in Slow Motion

• Van uitzondering naar norm – Waar overgewicht vroeger een uitzondering was, is het nu de norm. In 2024 heeft meer dan de helft van de bevolking overgewicht, en obesitas blijft toenemen.
• Multifactoriële oorzaken – De stijging is niet toe te schrijven aan één factor, maar aan een combinatie van minder beweging, calorierijk voedsel, grotere porties, marketing van ongezonde producten en technologische vooruitgang die ons leven makkelijker maar ook inactiever maakt.
• Generatie-effect – Elke generatie vanaf de Babyboomers is geconfronteerd met snelle veranderingen in voeding, werk en vrije tijd, wat resulteerde in een hoger risico op overgewicht en obesitas.

Wat is nodig om het tij te keren?

1. Preventie vanaf jonge leeftijd (kinderen en jongeren) – De cruciale sleutel tot verandering

• Leefstijl en preventie educatie – Al op jonge leeftijd bewustwording creëren over voeding, beweging, stress management en mindset en het belang van balans.
• Gezonde schoolomgevingen – Geen frisdrankautomaten of fastfood, gezondere schoolkantines en bewegingsprogramma’s.
• Beperken van marketing voor ongezond voedsel – Strikte regels rond reclame gericht op kinderen, vooral voor frisdrank, snacks en fastfood.

2. Beweging en fysieke activiteit stimuleren

• Bewegen in het dagelijks leven – Stimuleren van fietsen, wandelen, sporten en meer fysieke activiteit in de vrije tijd. Denk aan “10.000 stappen per dag”-campagnes en actieve stedenbouw (fietspaden, wandelgebieden).
• Werkplekken inrichten op beweging – Sta-bureaus, lunchwandelingen en korte fysieke pauzes stimuleren.
• Sociale norm verschuiven – Beweging normaliseren en onderdeel maken van de dagelijkse routine, net zoals vroeger arbeid en activiteit vanzelfsprekend waren.

3. Voedingsbeleid en regulering

• Belasting op suikerhoudende dranken – Dit werkt in andere landen en kan consumptie van frisdrank verminderen.
• Minder bewerkt voedsel – Meer focus op natuurlijke voeding, lokale producten en plantaardige maaltijden.
• Portiecontrole – In samenwerking met de voedingsindustrie de portiegrootte terugbrengen naar normale maten.

4. Mindset, stress management en gedragsverandering

• Mentale gezondheid en stressmanagement – Stress draagt bij aan overeten, vetopslag en ongezond gedrag. Mindfulness, slaapmanagement en ontspanning moeten onderdeel worden van preventieprogramma’s.
• Maatschappelijke bewustwording – Net zoals roken ooit genormaliseerd was en later ontmoedigd werd, kan ongezond eetgedrag collectief ontmoedigd worden door campagnes en maatschappelijke druk.

Focus op preventie vanaf jonge leeftijd heeft de meeste impact, omdat gedragspatronen zich vroeg vormen en moeilijk te doorbreken zijn op latere leeftijd. Door jongeren op te voeden in een omgeving die gezondheid stimuleert en ze bewuster te maken van de impact van leefstijl op de gezondheid in plaats van ongezonde keuzes normaliseert, kan de trend van stijgend overgewicht worden vertraagd of zelfs omgekeerd.

Als we deze trend niet keren, zal obesitas in 2070 mogelijk richting de 75% van de bevolking gaan. De sleutel ligt in vroegtijdige preventie, educatie, beweging en verandering van het voedselsysteem.

John van Heel

25-12-2024